Współczesne systemy sygnalizacji pożarowej oferują szeroką gamę rozwiązań technicznych i funkcjonalnych mających na celu ochronę ludzi i mienia. Bez względu jednak na użyte elementy składowe, każdy profesjonalny system przeciwpożarowy oferuje podobny zestaw funkcji.

Każdy profesjonalny system wykrywania i sygnalizacji pożarowej oferuje szereg funkcji umożliwiających wczesne wykrywanie pożarów, identyfikacje miejsca jego powstania oraz informowanie o zaistniałym niebezpieczeństwie personelu i straży pożarnej poprzez system monitoringu.

Zasadniczymi elementami każdego System Wykrywania i Sygnalizacji Pożarowej są: centrale sygnalizacji pożaru, czujki pożarowe i akcesoria, gniazda czujek pożarowych, ręczne ostrzegacze pożarowe, urządzenia sygnalizacyjne.

Centrala

Główną częścią składową systemu sygnalizacji pożaru jest centrala alarmowa, która będąc elementem decyzyjnym odpowiedzialna jest za odbieranie, interpretację i reakcję na sygnały pochodzące z urządzeń peryferyjnych systemu.

Współczesne systemy przeciwpożarowe dostarczają wielu rozwiązań w zakresie central sygnalizacji pożaru, począwszy od małych konwencjonalnych central, poprzez większe, kończąc na dużych i bardzo dużych (sieciowych) rozwiązaniach adresowalnych.

Dostępne centrale:

1) konwencjonalne – mikroprocesorowe centrale sygnalizacji pożarowej przeznaczone do wykrywania i sygnalizowania zagrożenia pożarowego po odebraniu informacji od współpracujących z nią czujek i ręcznych ostrzegaczy pożarowych pracujących na nieadresowalnych liniach dozorowych; urządzenia pracujące z centralą konwencjonalną identyfikowane są poprzez linię na której pracują;

2) adresowalne – mikroprocesorowe centrale sygnalizacji pożarowej przeznaczone do wykrywania i sygnalizowania zagrożenia pożarowego po odebraniu informacji od współpracujących z nią czujek i ręcznych ostrzegaczy pożarowych pracujących na adresowalnych pętlach/liniach dozorowych; urządzenia pracujące z centralą adresowalną jednoznacznie identyfikowane są poprzez linię na której pracują a także unikalny adres zapisany w nieulotnej pamięci danego urządzenia;

3) specjalnego przeznaczenia – mikroprocesorowe centrale autonomiczne lub pracujące w systemach hierarchicznych przeznaczone do pełnienia specyficznych funkcji w systemach przeciwpożarowych; do central takich należą m.in. centrale automatycznego sterowania procesem gaszenia pożaru czy też centrale oddymiania.

Czujki

W systemie sygnalizacji pożarowej o skuteczności wykrywania pożaru decydują czujki pożarowe. Jak dotąd nie ma pojedynczej czujki uniwersalnej, zdolnej wykrywać każdy pożar w początkowej fazie jego rozwoju, gdyż i zjawiska pożarowe i ich intensywność w każdym konkretnym pożarze są różne.

Dlatego też produkowane są czujki wykorzystujące różnego zasady działania. Właściwe zastosowanie tych czujek, czyli ich dobór pod kątem najbardziej prawdopodobnego rozwoju pożaru, oraz optymalne rozmieszczenie w konkretnym zabezpieczanym obiekcie, należy do jednych z najbardziej odpowiedzialnych zadań projektanta instalacji sygnalizacji pożarowej. Różne rodzaje czujek, mogących pracować z jedną centralą, w jednej instalacji, tworzą tzw. szereg, charakteryzujący się wspólnymi cechami konstrukcyjnymi i parametrami elektrycznymi. Ze względu na zasadę działania występują czujki:

1) czujki dymu,
     a) czujki jonizacyjne dymu – reagują na produkty spalania wnikające do komory jonizacyjnej czujki; czujki te działają na zasadzie zmniejszania prądu jonizacji w komorze pomiarowej, wskutek zmniejszania się ruchliwości nośników prądu – jonów, do których przyłączają się widzialne i niewidzialne cząstki aerozolu powstałego podczas pożaru; prąd jonizacji jest wynikiem zjonizowania powietrza przez źródło promieniotwórcze;
      b) optyczne czujki dymu – reagują na produkty spalania powodujące osłabienie lub rozpraszanie światła w zakresie widma podczerwonego (najbardziej rozpowszechnione są czujki rozproszeniowe); czujki te znakomicie się sprawdzają w wykrywaniu pożaru jeszcze przed jego wystąpieniem – wykrywają dym tlących się przedmiotów; czujki rozproszeniowe działają na zasadzie pomiaru promieniowania podczerwonego, rozpraszanego przez cząstki dymu w komorze pomiarowej;

2) czujki ciepła.
     a) nadmiarowe czujki ciepła – przeznaczone są do wykrywania zagrożenia pożarowego w pomieszczeniach, w których w pierwszej fazie pożaru można spodziewać się nadmiernego wzrostu temperatury i gdzie ze względu na panujące warunki (np.: wilgotność) nie jest możliwe zastosowanie czujek dymu; kryterium generowanego sygnału alarmowego dla czujki nadmiarowej jest przekroczenie określonego progu temperaturowego;
     b) różnicowe czujki ciepła – przeznaczone są do wykrywania zagrożenia pożarowego w pomieszczeniach, w których w pierwszej fazie pożaru można spodziewać się znacznego przyrostu temperatury i gdzie ze względu na panujące warunki (np.: wilgotność) nie jest możliwe zastosowanie czujek dymu; czujki nadmiarowe reagują, gdy szybkość narastania temperatury (gradient temperatury) przekroczy określoną wartość;
      c) nadmiarowo – różniczkowe czujki ciepła – przeznaczone są do wykrywania zagrożenia pożarowego w pomieszczeniach, w których w pierwszej fazie pożaru można spodziewać się nadmiernego lub bardzo szybkiego wzrostu temperatury i gdzie ze względu na panujące warunki (np.: wilgotność) nie jest możliwe zastosowanie czujek dymu; nadmiarowo-różniczkowe czujki ciepła kontrolują dwa parametry: szybkość wzrostu temperatury otoczenia – przy progu różniczkowym oraz maksymalną wartość temperatury otoczenia – przy progu nadmiarowym;
      d) czujki płomienia – przeznaczone są do wykrywania i sygnalizowania płomieni powstających podczas zagrożenia pożarowego; czujki płomienia reagują na emitowane przez płomień promieniowanie w zakresie od dalekiego nadfioletu (od 100 nm) do dalekiej podczerwieni (do 1000 nm).

Ostrzegacze pożarowe

Ręczne ostrzegacze pożarowe przeznaczone są do przekazywania informacji o pożarze do współpracującej centrali sygnalizacji pożarowej przez osobę, która zauważyła pożar i ręcznie uruchomiła ostrzegacz.

Ostrzegacze znajdują również zastosowanie w innych przypadkach (np.: włączenie sygnalizacji awaryjnej, awaryjne odcięcie zasilania), wykorzystując do tego celu zespół styków przełącznych. Ręczne ostrzegacze pożarowe dzielą się na:

a) nieadresowalne – przeznaczone do pracy na liniach dozorowych konwencjonalnych central alarmowych;

b) adresowalne – przeznaczone do pracy na pętlach/liniach adresowalnych central alarmowych.

W zależności od sposobu włączenia w linię dozorową i wyposażenia w odpowiedni rezystor alarmowy ostrzegacz może być wykorzystywany do wtrącania rezystora równolegle lub szeregowo w linię dozorową.

Akcesoria systemu sygnalizacji pożaru

Do dodatkowych akcesoriów należą: sygnalizatory, akumulatory, gniazda, przewody i inne.

Sygnalizatory są przeznaczone do lokalnego akustycznego sygnalizowania pożaru. Mogą występować sygnalizatory akustyczne jak i optyczne. Z kolei, ze względu na miejsce przeznaczenia, możemy wyróżnić sygnalizatory wewnętrzne jak i zewnętrzne.